قدرت خرید مردم در زمان شاه بیشتر بود؟مقایسه قدرت خرید در سال ۱۳۵۶ و ۱۴۰۲

چرا قدرت خرید مردم در ۴۵ سال گذشته کاهش یافته است؟ مقایسه قدرت خرید در سال ۱۳۵۶ و ۱۴۰۲

یکی از شبهات رایج این است که قدرت خرید مردم ایران از ۴۵ سال پیش تا امروز به طور مداوم کاهش یافته است. این ادعا ممکن است به این معنا باشد که سطح رفاه و دسترسی مردم به امکانات نیز کمتر شده، زیرا توانایی خرید آن‌ها نسبت به گذشته کاهش یافته است. اما آیا این ادعا با واقعیت همخوانی دارد؟ در این مقاله، با بررسی داده‌های معتبر و مقایسه قدرت خرید در سال ۱۳۵۶ (قبل از انقلاب اسلامی) و سال ۱۴۰۲، به این پرسش پاسخ می‌دهیم.

کاهش نرخ فقر: از ۴۶ درصد به ۸ درصد

بر اساس داده‌های بانک جهانی، نرخ فقر در ایران در سال ۱۳۵۶ حدود ۴۶ درصد بوده است. این در حالی است که در سال ۱۳۹۲، این نرخ به حدود ۸ درصد کاهش یافته است. این آمار نشان می‌دهد که دسترسی مردم به امکانات اولیه زندگی در طول این سال‌ها بهبود یافته و نمی‌توان ادعا کرد که قدرت خرید به طور کلی کاهش یافته است.

معیار مقایسه قدرت خرید: چرا دلار و طلا مناسب نیستند؟

برای مقایسه قدرت خرید در دو بازه زمانی، نیاز به یک معیار ثابت و قابل اعتماد داریم. استفاده از دلار یا طلا به عنوان معیار مناسب نیست، زیرا:

• قیمت طلای جهانی از سال ۱۹۷۱ (۱۳۵۰ شمسی) تا ۲۰۲۳ حدود ۵۵۰۰ درصد افزایش یافته و از ۳۵ دلار به ۱۹۵۰ دلار رسیده است.
• ارزش دلار تحت تأثیر متغیرهای متعددی است که محاسبه دقیق آن‌ها برای این مقایسه پیچیده است.

بنابراین، در این مقاله، حداقل حقوق و دستمزد کارگران به عنوان معیاری برای مقایسه قدرت خرید در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۴۰۲ انتخاب شده است. برای دقیق‌تر شدن مقایسه، دریافتی یک کارمند با ۲۰ سال سابقه در سال ۱۳۵۶ با دریافتی یک کارگر ساده مجرد بدون سابقه در سال ۱۴۰۲ مقایسه شده است.

جدول مقایسه قدرت خرید: سال ۱۳۵۶ در برابر ۱۴۰۲

در این بخش، قدرت خرید در دو بازه زمانی با توجه به اقلام مختلف بررسی شده است. سال ۱۳۵۶ اوج شکوفایی اقتصادی ایران به دلیل فروش بالای نفت و نبود تحریم بود، در حالی که سال ۱۴۰۲ تحت شدیدترین تحریم‌های اقتصادی قرار داشت. با این حال، برای منصفانه بودن مقایسه، نرخ‌های رسمی و آزاد به دقت بررسی شده‌اند.

نکات مهم در مقایسه:

1. در سال ۱۳۵۶، ایران تحت هیچ تحریمی نبود و فروش نفت در اوج خود قرار داشت. اما در سال ۱۴۰۲، ایران با شدیدترین تحریم‌های اقتصادی مواجه بود.
2. نرخ دلار در سال ۱۳۵۶ به صورت رسمی ۷ تومان بود، اما در بازار آزاد گاهی تا ۴۰ درصد بالاتر معامله می‌شد. در این مقایسه، نرخ رسمی برای ۱۳۵۶ و نرخ غیررسمی برای ۱۴۰۲ در نظر گرفته شده است.
3. برای بنزین، نرخ آزاد ۳,۰۰۰ تومانی در سال ۱۴۰۲ محاسبه شده، در حالی که نرخ یارانه‌ای ۱,۵۰۰ تومان بود.

تحلیل نتایج: آیا قدرت خرید کاهش یافته است؟

بر اساس جدول بالا، در بسیاری از موارد، قدرت خرید یک کارگر ساده در سال ۱۴۰۲ نسبت به یک کارمند با سابقه در سال ۱۳۵۶ بیشتر بوده است. به عنوان مثال:

• مقدار بنزین قابل خرید از ۸۷۵ لیتر به ۱,۶۶۶ لیتر افزایش یافته است.
• تعداد پرس چلوکباب از ۱۴ پرس به ۵۳ پرس رسیده است.
• خرید بلیط هواپیما تهران-فرانکفورت در سال ۱۳۵۶ معادل ۱۸۳ روز کار بود، اما در سال ۱۴۰۲ به ۴۳ روز کار کاهش یافته است.

این داده‌ها نشان می‌دهد که برخلاف تصور رایج، قدرت خرید در بسیاری از موارد نه تنها کاهش نیافته، بلکه بهبود یافته است.

نتیجه‌گیری

مقایسه قدرت خرید در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که با وجود چالش‌های اقتصادی مانند تحریم‌ها، قدرت خرید مردم در بسیاری از حوزه‌ها افزایش یافته است. کاهش نرخ فقر از ۴۶ درصد به ۸ درصد نیز گواه بهبود سطح زندگی در ایران است. این تحلیل بر اساس داده‌های معتبر و معیارهای منصفانه انجام شده و می‌تواند به روشن شدن واقعیت‌های اقتصادی کمک کند.

منبع: کتاب یک صندوق شبهه، محمدحسین راجی